Wychowawca w placówkach oświatowych, wychowawczych, opiekuńczych skupia w swoim ręku wiele funkcji: wychowawcy, opiekuna, nauczyciela pomagającego przy odrabianiu zadań domowych, organizatora czasu wolnego, a w niektórych przypadkach nawet psychoterapeuty. W placówkach opiekuńczo-wychowawczych i w domach dziecka często zajmuje się także prowadzeniem zajęć rewalidacyjnych (polegających na przywracaniu chorym sprawności i niwelowaniu braków w różnych dziedzinach).

Do jego zadań należy również uzupełnianie i wzbogacanie procesu szkolnej edukacji i wychowania, zapobieganie patologiom (narkomania, alkoholizm, agresja) oraz organizowanie czasu wolnego. Zakres obowiązków wychowawcy zależy od miejsca, w którym jest zatrudniony.

Kandydat na wychowawcę powinien posiadać wykształcenie wyższe - najlepiej o kierunku pedagogicznym, bądź innym (preferowane są kierunki humanistyczne) z przygotowaniem pedagogicznym. Takie studia przygotowują do profesjonalnego udzielania pomocy, koordynowania i planowania pracy wychowawczo-opiekuńczej w placówkach oświatowych.

Można powiększać swoje kwalifikacje zawodowe, specjalizując się. Młodzi wychowawcy często podejmują studia podyplomowe w zakresie oligofrenopedagogiki (pedagogiki specjalnej), pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej czy psychologii.